Opis
Historia ma swoje tajemnice, również historia filozofii. Próbą uchylenia rąbka dwóch spośród nich jest ta książka. Nie wiadomo bowiem, czy Thrasymach z Chalkedonu – wybitny retor, mistrz technik perswazyjnych oraz nowator w zakresie środków stylistycznych w prozie, wykorzystywanych również przez Platona – głosił poglądy przypisane mu w I księdze Politei. Zagadką jest również to, dlaczego w dialogu tym Sokrates po dyskusji z Thrasymachem, niezadowalającej żadnej ze stron, tworzy model „sprawiedliwej polis”, w której, jak przypuszcza dziś wielu badaczy, ani Sokrates historyczny, ani sam Platon zapewne nie chciałby żyć. […]
Sprawa wydaje się poważna, gdyż […] Thrasymach jest tą wyjątkową postacią, która „wyszła” z ram Politei, by stać się w historii filozofii autentycznym rzecznikiem wypowiadanych w tym dialogu poglądów. Można je zawrzeć w dwóch twierdzeniach:
1. Teza w wersji słabej, politycznej: sprawiedliwość jest „tym, co korzystne dla silniejszego” (w tym przypadku dla rządzącego, niezależnie od typu ustroju, I 338c).
2. Teza w wersji mocnej, moralnej (dosłownie ‘twardsze’ twierdzenie, skleroteron): „najdoskonalsza niesprawiedliwość” – tj. popełniana w odpowiednio dużej skali i dzięki temu bezkarnie – nie tylko przynosi sprawcy korzyść, ale jest również czymś pięknym i, jako pewna sprawność/cnota, czymś dobrym; przykładem może być życie tyrana (I 348d).
(fragment Przedmowy Autorki)
Spis treści
Wykaz skrótów 5
Przedmowa 11
Noty redakcyjne 19
Część I. Zagadka Thrasymacha z Chalkedonu i Thrasymacha
1. Docta ignorantia 23
Wstęp 23
1.1. Hipoteza o dialogu Thrasymachos 25
1.2. Stanowisko unitarne 29
2. Kim był Thrasymach z Chalkedonu? 32
Wstęp 32
2.1. Thrasymach historyczny 34
2.2. Thrasymach Platona 47
Część II. Toposy thrasymachowe w dialogach sokratycznych
1. Thrasymach czy Sokrates – wybór nauczyciela (Klejtofont) 55
Wstęp 55
1.1. Taktyka – łatka „Thrasymach” 61
1.2. Kulturowy status quo 74
1.3. Sytuacja Klejtofontowa 82
1.4. Klejtofont a Politeia ‒ konsonanse, dysonanse, wariacje 92
2. Oferta „gdzie indziej” – intryga protreptyczna (Eutydem) 105
Wstęp 105
2.1. Rewers sytuacyjny 106
2.2. Reguła inwencji 112
2.3. Wersja „Sokratesa-protreptyka” 119
2.4. Podtekst cichego logografa 130
2.5. Eutydem, Klejtofont, Politeia ‒ paralele, aluzje, wnioski 140
3. Metatutologia jako topos filozoficzny ‒ Alkibiades I i inne dubia 163
Wstęp 163
3.1. Metatutologia erotyczna 166
3.2. Sztuka uczenia się 178
3.3. Wiedza moralna a „Teza” 187
3.4. Intrygi filozoficzne w dubiach 213
4. Trzecia fala antysokratejska ‒ defensywa Ksenofonta 236
Wstęp 236
4.1. Echo zarzutu Klejtofonta ‒ Memorabilia I 4, I 6, passim 238
4.2. Chwyty thrasymachowe Sokratesa ‒ Memorabilia II 1 259
4.3. Metatutologia erotyczna ‒ Memorabilia IV 1‒2 275
4.4. Hybrydowa postać Hippiasza ‒ Memorabilia IV 4 284
5. Trzecia fala antysokratejska ‒ ofensywne intrygi Platona 297
Wstęp 297
5.1. Zwiastuny Thrasymacha ‒ Hippiasz mniejszy
i Hippiasz większy 300
5.2. „Thrasymach i tysiące innych” ‒ Gorgiasz 318
Część III. Kto się boi Thrasymacha? ‒ Politeia
1. Platońska sztuka ethopoi 365
Wstęp 365
1.1. Sokrates, Klejtofont, Thrasymach
„i inni” w Pireusie (R. I 327a‒328c) 369
1.2. Praktyczna moc obalonych tez (R. I 328c‒336a) 383
1.3. Śmieszne „jak” Thrasymacha (R. I 336b‒339b) 390
1.4. Niejasne „co”: problem z „Tezą” (R. I 339b‒345b) 399
1.5. Od aphorme retorike do aphorme philosophos (I 345b‒354c) 407
2. Myśl inaczej, patrz szerzej 415
Wstęp 415
2.1. Pseudos jako element strukturalny polis: bolesne prawdy (I 327a− II 366b) 419
2.2. Podstawy ideologiczne „Tezy” (II 369b−III 388e) 432
2.3. Pseudos jako czynnik heurystyczny: lecznicze kłamstwa (III 389a‒415b) 441
2.4. Podwójny anagnorismos (III 415b‒VII 541b) 450
2.5. Rozsypana mandala (VIII 543a−koniec) 460
Zakończenie 464
Apendyks
I. Thrasymach z Chalkedonu: testimonia i fragmenty 467
II. Pseudo-Platon, Klejtofont 478
III. Platon, Politeia I ‒ II 369c 484
Bibliografia 550
Indeks tekstów źródłowych 566
Indeks osób oraz postaci literackich i mitologicznych 583
Indeks rzeczowy 593
