Skip to content Skip to footer

Periphyseon (Ks. V)

Jan Szkot Eriugena

67,20 

Jan Szkot Eriugena, określany niejednokrotnie mianem samotnego geniusza wczesnego średniowiecza, jest twórcą oryginalnego systemu filozoficznego, który sam określił mianem „fizjologii”, tj. nauki o naturze. W jego rozumieniu pojęcie natury obejmuje „to, co jest i co nie jest”, czyli byt i niebyt, a terminy te należy pojmować w ścisłej do siebie relacji. Eriugena podaje kilka interpretacji bytu i niebytu, z których najistotniejsze wydaje się to: bytem jest to, co jest poznawalne zmysłami bądź intelektem, niebytem zaś to, co wymyka się temu poznaniu. Całość natury (tj. byt i niebyt) podlega poczwórnemu podziałowi na naturę niestworzoną i stwarzającą (Bóg jako pierwsza przyczyna rzeczywistości), stworzoną i stwarzającą (Boże Idee), stworzoną niestwarzającą (rzeczywistość opisana czasem i przestrzenią), niestworzoną i niestwarzającą (Bóg jako cel i kres wszystkich rzeczy). Analizę poszczególnych form natury Eriugena przeprowadza zarówno w kontekście dostępnej mu literatury filozoficznej (np. Arystotelesowska nauka o kategoriach), jak i na tle egzegezy pierwszych wersów księgi Genesis. Do tej analizy używa neoplatońskich triad opisujących rzeczywistość: trwanie (mone) – wylew (proodos) – powrót (epistrophe). Pierwsze księgi Periphyseonu były poświęcone prezentacji natury pierwszej, drugiej i trzeciej w kontekście analizy biblijnego opisu sześciu dni stworzenia świata. Księga IV skoncentrowała się na powstaniu człowieka i stworzeniu wszystkich rzeczy w człowieku. Księga V podejmuje kluczową kwestię powrotu całej rzeczywistości stworzonej do jej źródła, który to powrót ma się dokonać w człowieku i przez niego, i to zarówno na planie ontologicznym, jak i świadomościowym. W tym powrocie Eriugena wyróżnia dwa zasadnicze typy: powrót powszechny i wybranych, a prezentacja tych dwóch typów powrotu przeprowadzana jest w kontekście alegorycznej egzegezy biblijnej, której mistrzowskie przykłady znajdują się wprawdzie w całym dziele, ale osiągają szczyt wyrafinowania w księdze piątej.

W ten sposób księga V Periphyseonu stanowi konieczne dopełnienie i wypełnienie oryginalnej Szkotowej wizji rzeczywistości, którą Gilson określił mianem „epopei metafizycznej”.

Księgi Periphysoeonu ukazywały się:

  • księga I w 2009 r.,
  • księga II w 2010 r.,
  • księga III w 2011 r.,
  • księga IV w 2012 r.

Informacje dodatkowe

Ilość stron

536

ISBN

978-83-66315-36-5

Okładka

Okładka twarda

Data wydania

2023

Tłumaczenie

Agnieszka Kijewska

Logo Narodowy Program Rozwoju Humanistyki Publikacja dofinansowana ze środków budżetu państwa w ramach programu realizowanego przez Ministra Edukacji i Nauki pod nazwą „Narodowy Program Rozwoju Humanistyki” nr projektu 22H 20 0062 88 kwota dofinansowania 66775,00 zł., całkowita wartość projektu 66775,00 zł.
Patronat medialny: logo_ptft

Opis

Spis treści

Wstęp do Księgi piątej – Agnieszka Kijewska 5
1. Jan Szkot – życie i dzieło 5
2. Szkotowy Periphyseon 11
3. Doktryna powrotu 18
4. Obrazy powrotu 29
5. Powrót wybranych i męki potępionych 36
6. Recepcja dzieła Eriugeny 42
7. Nota od tłumaczki 56

Tekst, przekład i komentarze
Liber quintus – Księga piąta 57

Może spodoba się również…