Język i mit. Przyczynek do zagadnienia imion bogów

Przekład, wstęp i opracowanie: Przemysław Parszutowicz

Niniejsza rozprawa Cassirera pochodzi z najważniejszego bodaj okresu jego twórczości – okresu współpracy z Biblioteką Warburga – i mimo niewielkich rozmiarów jest w dużej mierze reprezentatywna, tak gdy idzie o wykorzystywaną przez niego metodę, jak i o główny obszar jego zainteresowań badawczych. Stanowi bezpośrednie nawiązanie do rozprawy Hermanna Usenera Götternamen. Versuch einer Lehre von der religiösen Begriffsbildung. Pod względem swojej treści książka przedstawia silną korelację języka i mitu, słowa i magii, biorąc za punkt wyjścia twierdzenie o zasadniczej zgodności istoty bóstwa z jego imieniem. Opisuje przykłady sprawczej siły słowa w świecie opanowanym przez myślenie mityczne i przez to wskazuje na zasady i swoistą „logikę” mitu. Język przedstawia tutaj to, co myślenie mityczne bezpośrednio wyraża: odzwierciedlenie całości w każdym szczególe, przyczynowość opartą na celowym działaniu jakiegoś podmiotu, a zatem uduchowienie i personifikację przyrody, oparcie na zmysłowym, bezpośrednim oglądzie, na bezpośredniej zmysłowej obecności.
(Przemysław Parszutowicz)

Pod względem swojej treści prezentowana tu książka pokazuje silną korelację języka z mitem, słowa z magią. Opisuje przykłady sprawczej siły słowa w świecie zdominowanym przez myślenie mityczne, i przez to wskazuje na zasady oraz swoistą „logikę” mitu. Język przedstawia tutaj to, co myślenie mityczne bezpośrednio wyraża: odzwierciedlenie całości w każdym szczególe; przyczynowość opartą na celowym działaniu jakiegoś podmiotu, a zatem uduchowienie i personifikację przyrody; oparcie na zmysłowym, bezpośrednim oglądzie, na bezpośredniej, zmysłowej obecności. Przynależność do określonych gatunków i, co za tym idzie, budowa rodzajów gramatycznych jest uzależniona od relewantnych w danej kulturze czy społeczności warunków zewnętrznych, postrzeganych zmysłowo cech i przeżywanych emocji. Zależy od nich zatem sama struktura pojęciowa świata mitycznego.
Mit oczywiście nie jest przez Cassirera rozumiany jako rodzaj „prymitywnej” próby wyjaśniania przyrody, niedojrzałe stadium poznania. Nie jest też – mimo że w studium niniejszym bada się jego stosunek do języka – traktowany li tylko pod kątem literackim czy historycznym. Nie jest także czymś, co cechuje tylko kultury starożytne czy pierwotne, czymś, co zostało „pokonane” i wyparte przez myślenie naukowe. Jest rozumiany jako funkcja świadomości, obecna w każdej z kultur, niezależnie od stopnia jej zaawansowania oraz w każdym czasie – także współcześnie. Jest funkcją najbardziej podstawową, mającą logiczne pierwszeństwo wobec pozostałych form symbolicznych – Język i mit jest jednym z niewielu miejsc, gdzie Cassirer explicite wyraża ten prymat. Myślenie mityczne bazuje na bezpośredniości świata przeżywanego, na źródłowym fenomenie życia, którego nie można w żaden sposób wyjaśnić poprzez sprowadzenie do czegoś bardziej podstawowego i który w związku z tym przedstawiany jest za pomocą całej gamy bóstw adekwatnych do jego praktycznego obszaru.
(Fragment przedmowy tłumacza)

Patronat medialny: