Filozofia form symbolicznych. Część pierwsza: Język

Przekład, wstęp i opracowanie: Przemysław Parszutowicz

Wprowadzenie: Ralf Becker

Znamienne dla „szalonych lat dwudziestych” niemieckiej filozofii było przekształcenie się tradycyjnych prądów filozoficznych w nowe dyscypliny filozoficzne. Filozofia życia, reprezentowana przez tak różnych autorów jak Nietzsche, Dilthey czy Bergson, staje się punktem wyjścia dla ustanowienia antropologii filozoficznej, za której podstawowe teksty założycielskie uchodzą Stanowisko człowieka w kosmosie Schelera (1927) oraz Die Stufen des Organischen und der Mensch Plessnera (1928).

Heidegger poszerza zakres fenomenologii, syntetyzując ją z Dilthey’owską hermeneutyką i wprowadza w swoim Bycie i czasie (1927) ontologię fundamentalną. Podczas gdy Scheler i Plessner definiują świat człowieka z perspektywy życia organicznego, a Heidegger ujmuje go w perspektywie bycia, to u Ernsta Cassirera neokantyzm (szkoły marburskiej) ewoluuje w Filozofii form symbolicznych (1923, 1925, 1929) w stronę oryginalnej filozofii kultury, która konceptualizuje świat ludzi jako świat symboliczny. (…)

Neokantysta Cassirer podejmuje tę wyjściową kantowską intuicję, rozszerza ją jednak także poza przyrodoznawstwo, na „cały obszar ‘rozumienia świata’”. Sam Kant przemierzył segmenty tego obszaru w krytyce czystego rozumu (matematyczne przyrodoznawstwo), krytyce praktycznego rozumu (moralność) i krytyce władzy sądzenia (sztuka i biologia). Cassirer umieszcza dodatkowo w centrum krytycznej analizy mit, religię, język oraz obszar tak zwanych nauk o duchu (przede wszystkim tradycyjną historiografię oraz nauki historyczne) – można powiedzieć zatem, że wychodzi poza granice czystego rozumu. „Krytyka rozumu staje się zatem krytyką kultury”. „Kultura” oznacza tutaj świat ludzi. Konstytuuje się nie tylko i nie przede wszystkim w nauce, lecz również w innych wymiarach sensu, takich jak mit, religia, sztuka czy język.

Tak jak niegdyś Kant obwieszczał, iż dumna nazwa ontologii musi ustąpić miejsca skromnemu mianu samej tylko analityki czystego intelektu, tak teraz Cassirer pokazuje, że nie tylko czysty intelekt jest siedzibą rzeczywistości i znaczenia, lecz są nią wszystkie osiągnięcia ludzkiego ducha.

Kultura jest ogółem manifestacji tych duchowych energii konkretyzujących się w danym tworzywie. Stąd również Cassirer twierdzić może, że człowiek w kulturze, „zamiast zajmować się rzeczami […], ustawicznie sam ze sobą rozmawia”.