Opis
Polemika z Descartes’em nie ukazuje nam systemu Gassendiego – co więcej: aby zrozumieć stanowisko Gassendiego w sporze z Descartes’em, nie musimy nawet znać jego filozofii, nie musimy uprzednio nic wiedzieć o jego teorii atomistycznej, stosunku do Epikura czy o jego rozumieniu mechanicyzmu. Z polemiki na kartach Disquisitio wyłania się natomiast bardzo wyraźnie jego teoria poznania i epistemologia. Gassendi nie przeciwstawia bowiem filozofii Descartes’a swojej filozofii – zresztą tematyka Medytacji nie dawała mu ku temu sposobności; wszelkie argumenty, które przytacza, są oparte wyłącznie na jego własnym odczuwaniu świata, tak bardzo odmiennym od tego, które leżało u podstaw myślenia Descartes’a. Ale właśnie dlatego polemika ta ma ogromną wartość poznawczą: irytacja Descartes’a zarzutami Gassendiego i wzburzenie Gassendiego postawą Descartes’a pozwalają uchwycić to, co stanowi istotę myśli kartezjańskiej, a upór Gassendiego w tłumaczeniu Descartes’owi, jakie i dlaczego popełnia błędy poznawcze, ukazuje podstawę jego wizji świata. Spór ten ukazuje też coś więcej, mianowicie: czym jest filozofowanie. W kontekście tego sporu, który nie może być rozstrzygnięty, możemy uświadomić sobie, że każdy wielki system filozoficzny jest w istocie racjonalizacją osobistego odczuwania świata przez jego twórcę; to zaś pozwala nam poczynić namysł nad kwestią, jak dalece wielkie filozofowanie jest obiektywnym ujawnianiem natury świata i człowieka, a w jakiej mierze jest determinowane i wyznaczane przez ludzką naturę filozofa; mówiąc inaczej, na ile jest widzeniem świata takim, jaki jest on w swej istocie, a na ile takim, jakim się jawi filozofowi.
Ze Wstępu Jerzego Kopani
Pierre Gassendi (1592-1655) – francuski filozof, astronom i matematyk. Urodził się w rodzinie chłopskiej, w roku 1616 uzyskał święcenia kapłańskie i objął stanowisko kanonika kapituły katedralnej w Digne. Humanista i erudyta, obrońca wiary katolickiej, wykładowca teologii oraz profesor filozofii w Aix, a od roku 1645 wykładowca matematyki w paryskim Collège Royal. Głosił sensualizm i sceptycyzm w teorii poznania, epikurejski atomizm w fizyce oraz epikurejską etykę postulującą korzystanie z przyjemności wynikających ze spokoju ducha. Poglądy Epikura o materialności duszy i odwieczności atomów jednak odrzucił jako niezgodne z chrześcijaństwem. Krytykował arystotelizm występujący w filozofii scholastycznej, ale także Kartezjusza za poglądy o ideach wrodzonych oraz teorię dualizmu duszy i ciała. Był pierwszym obserwatorem przejścia Merkurego na tle tarczy Słońca w 1631 roku. Wywarł wpływ na środowisko europejskich intelektualistów XVII wieku, w tym na Newtona oraz Moliera.
Najważniejsze dzieła: Exercitationes paradoxicae adversus Aristoteleos (1624), De vita et moribus Epicuri (1647), Animadversiones in Decimum Librum Diogenis Laertii, qui est de vita, moribus, placitisque Epicuri (1649), Philosophiae Epicuri syntagma (1649), Syntagma philosophicum (1658).